Aspecten van het sociale leven in Breda na 1850

Uit Voorwoord:

Enige tijd geleden is met animerende medewerking van de Burgemeester van Breda, Mr. Dr. R. M. A. A. Geuljans, het initiatief genomen tot het opzetten van een bundel artikelen over de sociale geschiedenis van de Baroniestad in het recente verleden. Een aantal studenten en afgestudeerden van de Sociale Faculteit der Katholieke Hogeschool te Tilburg heeft zich met veel enthousiasme en ijver gezet aan het bestuderen van onderwerpen betrekking hebbend op de Bredase historie. Er waren vele hindernissen te overwinnen, o.a. door het gemis van enige leidraad tengevolge van het ontbreken van publikaties over de behandelde thema’s en door het moeilijk toegankelijk of vindbaar zijn van de bronnen. Zodoende hebben verscheidene medewerkers ondanks veel arbeid hun onderzoek niet kunnen afronden, zodat geen bijdrage van hun hand in gedrukte vorm geplaatst kon worden. Daardoor en gezien ook de beperkte mogelijkheden heeft dit boek niet de pretentie een volledig beeld te geven van alle facetten van de sociale geschiedenis in de afgelopen honderd jaren. Degenen, die wel de eindstreep haalden, zijn zich wel bewust dat, hoewel het vele opgespoorde materiaal reeds een belangrijke verrijking inzake de kennis van de Bredase geschiedenis betekent, bij een grotere toevloed van gegevens hun artikel nog meer uitgewerkt had kunnen zijn. Dit blijft een schaduwzijde van pioniersarbeid, welk werk dan ook duidelijk bedoeld is als verkenning in terra incognita.

Inhoudsopgave:

Voorwoord

F. A. J. M. VAN BAVEL: De gemeentelijke zorg voor hygiëne, volksgezondheid en volkshuisvesting in de tweede helft van de 19e eeuw _ De algemene situatie _  Maatregelen ter bestrijding van ziekten _ De strijd tegen de vervuiling van de stad: (Riolering – Gemeentereiniging – Waterleiding) _ De Volkshuisvesting

P. M. BURGHOUTS: Volksgezondheid en volkshuisvesting in de periode 1901-1940 _ Hygiëne en volksgezondheid _ Maatregelen ter bevordering van hygiëne en volksgezondheid _ Volkshuisvesting en woningtoestanden _ Maatregelen ter verbetering van de volkshuisvesting

DRS. R. F. VAN HOOF: De annexatieplannen van Breda tussen 1870 en 1927 _ Inleiding _ De plannen _ Argumenten voor annexatie: (Woningnood – wegenkwestie – riolering – reinigingsdienst – gasvoorziening – electriciteit – waterleiding – politiekorps – brandweer – onderwijs – cultuurbevordering) _ Nabeschouwing

DRS. J. P. A. VAN DEN DAM: Schets van zestig jaar burgerlijke Armenzorg (1854-1914): Inleiding _ De landelijke ontwikkeling _ Omvang van de Burgerlijke Armenzorg in Nederland _ Uitvoering van deze zorg in het algemeen _ Ontwikkeling, omvang en uitvoering van de burgerlijke armenzorg in de gemeente Breda

P. M. VAN HOPPE: Een kwarteeuw burgerlijke, kerkelijke en particuliere Armenzorg (1915-1940) _ De burgerlijke Armenzorg _ De Kerkelijke en Particuliere Instellingen van Weldadigheid

DRS. K.J.G.M. VERMUNT: Buiten-echtelijke geboorten; een sociaal-statische beschrijving van het verschijnsel te Breda gedurende de negentiende eeuw _ Inleiding _ De methode van onderzoek _ De resultaten van de analyse _ Besluit

A. J. F. M. VERMEULEN: De arbeidende klasse te Breda in de negentiende eeuw (1820-1900) _ Kinderarbeid _ Lonen en prijzen _ Toestanden in de fabrieken en de sociale voorzieningen _ De bewustwording van de arbeidersstand en het ontstaan van werkliedenverenigingen in Breda

CHR. G. L. R. DOORAKKERS: Over enige sociale en ekonomische aspekten van de loonarbeid in nijverheid en industrie te Breda en omstreken in het begin van de twintigste eeuw _

Over de arbeid en haar beoefenaren _ (Inleiding _ Het aantal arbeiders: Het aantal arbeiders in de gemeente Breda – het aantal arbeiders in Breda’s omgeving – vergelijking tussen het aantal arbeiders in Breda en dat van de omgeving – het aantal inwoners van Breda – aanvullende cijfers) _ Arbeidsduur en werktijden: (Toelichting – de arbeidsduur voor mannen – de werktijden en arbeidsduur voor enige afzonderlijke bedrijfstakken in Breda en omstreken – arbeidstijdverkorting – bijzondere gevallen van arbeidsduur en werktijden) _ Vrouwen en kinderarbeid: (Toelichting – arbeid door ongehuwde vrouwen boven 16 jaar – arbeid door gehuwde vrouwen – arbeid door meisjes beneden 16 jaar – arbeid door jongens – arbeid door leerplichtige schoolkinderen.) _ Huisindustrie; verboden kinderarbeid _ Pendel

Over de handhaving en de naleving der wettelijke voorschriften _ De kontrole _ De toepassing van de arbeidswet _ De hygiënische toestand _ De veiligheid _

Over strukturele verbeteringen op arbeidsgebied _ Het systeem van toeslagen en bijlagen _  Arbeidsbemiddeling: (De arbeidsbeurs te Breda – resultaten van de arbeidsbemiddeling) – werkverschaffing _ Werkgelegenheid en werkloosheid _ Werkloosheidsbestrijding: (Werklozenkassen) _

Over lonen en prijzen _ De lonen: (De lonen in enige afzonderlijke bedrijfstakken – bewegingen aan het loonfront – betaling van vrouwen- en kinderarbeid) _ De kosten voor levensonderhoud: (Kosten van levensonderhoud tot aan de eerste wereldoorlog – levensomstandigheden gedurende de oorlog – distributiesysteem – iets over het prijsniveau na de oorlog 1914-1918) _

Over sociale betrekkingen en groepsvorming _ De verhouding tussen werkgever en werknemer: (Het kontact m.b.t. de kollectieve arbeidsovereenkomst – het kontact m.b.t. de wetgeving  en de naleving der wetten – het kontact m.b.t. de organisatievorming) _ De arbeidsorganisaties: (Katholieke arbeidsorganisaties – aktiviteiten  van de socialisten) _ De werkgeversorganisaties _

Over de strijd tussen de klassen _ Het verloop van enige arbeidsconflicten: (In de sigarenindustrie – in de metaalnijverheid – de invoering van de steenhouwerswet in 1913) _ Overige stakingen te Breda: (Stakingen voor 1914 – Stakingen en uitsluitingen tussen 1914 en 1920)

Register