De belastingheffing in de Meierij van Den Bosch gedurende de Generaliteitsperiode (1648-1730)

SISO 346.2; UDC 336.2(492.934)”1648/1730″

Uit Woord vooraf:

Deze studie handelt over de belastingheffing in een deel van het huidige Noord-Brabant. De kiem van mijn belangstelling voor dit onderwerp, dat zeker bij historici nu niet bepaald een vogue is, ligt nog verder terug in de tijd. In 1970 of 1971 stuitte ik bij mijn onderzoek op het Gemeentearchief te Breda op een pamflet geschreven door ene mij toen nog onbekende dr. Th. J. A. J. Goossens. Het was getiteld “Het arme Brabant” en de inhoud ervan prikkelde mij in hoge mate. Ik besloot toen in mijn doctoraalscriptie nader in te gaan op de fiscale geschiedenis van de Republiek. Jaren later vatte ik de draad weer op en deze bleek langer te zijn dan ik had verwacht. Het startschot werd gelost in de herfst van 1977. Tot 1 maart 1982 besteedde ik een groot deel van mijn vrije tijd aan onderzoek In de periode 1 maart 1982-1 april 1984 kon ik dankzij een beurs van de Stichting voor Historisch Onderzoek, een dochter van Z.W.O., al mijn tijd eraan besteden, terwijl de slotfase weer een zaak was van vele vrije uren, avonden en weekeinden.

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

LIJST VAN STATEN

LIJST VAN GRAFIEKEN

LIJST VAN FISCALE TERMEN

INLEIDING _ 1. Doelstelling _ 2. Indeling van het boek; definitie van belastingen _ 3. De bronnen

Hoofdstuk I: DE HISTORIOGRAFIE _ 1. De geschiedschrijving van het arme Brabant

Hoofdstuk II: DE REKESTEN: EEN BRON MET GEBRUIKSAANWIJZING _ 1. De ‘sollicitatie’ _ 2. De frequentie van de klachten _ 3. Stad en Meierij _ 4. De inhoud van de rekesten _ 5. Resultaten en reacties in eigen kring _ 6. Conclusie

Hoofdstuk III: STRATEGISCHE, POLITIEKE EN BESTUURLIJKE STRUCTUREN

DEEL A: INSTITUTIONELE ASPECTEN VAN DE BELASTINGHEFFING IN DE MEIERIJ

Hoofdstuk IV: ENIGE INLEIDENDE OPMERKINGEN _ 1. Indeling naar soorten belastingen _ 2. Reëel en personeel

Hoofdstuk V: DE LANDSBELASTINGEN _ 1. De invoering van een nieuw belastingstelsel _ 2. De Brabantse beden _ 3. De verponding _ 4. De gemene middelen _ 5. Drie kleine belastingen: het successierecht, de overdrachtsbelasting en het zegelrecht _ 6. De douanerechten _ 7. De mislukte invoering van een algemene vermogensbelasting

Hoofdstuk VI: DE PLAATSELIJKE BELASTINGEN _ 1. Het dorp _ 2. Het ‘grote’ en het ‘kleine’ bestuur van een dorp _ 3. Schout, secretaris en heer _ 4. Borgemeesters en collecteurs _ 5. De comptabiliteit _ 6. Reële en personele omslagen _ 7. Accijnzen en overige inkomsten van de plaatselijke overheid _ 8. Het toezicht op de dorpsfinanciën _ 9. De plaatselijke overheid en de landsbelastingen

Hoofdstuk VII: DE INNING _ 1. Systemen van inning _ 2. Verpachting en collecte _ 3. De verpachting van de gemene middelen in de Meierij _ 4. De aanschrijving _ 5. De personele quotisatie _ 6. De pachters van de gemene middelen _ 7. De ontvangers van het land

SAMENVATTING VAN DEEL A

DEEL B: DE BELASTINGOPBRENGSTEN EN DE RETOUR-STROMEN DEN HAAG-MEIERIJ

Hoofdstuk VIII: INDELING VAN HET ONDERZOEKSGEBIED EN BODEMGEBRUIK _ 1. Indeling van het onderzoeksgebied en bodemgebruik

Hoofdstuk IX: DE OPBRENGSTEN VAN DE LANDSBELASTINGEN _ 1. De Brabantse beden en de verponding _ 2. De gemene middelen _ 3. De overige belastingen _ 4. De perceptiekosten _ 5. De opbrengst van alle Generaliteitsbelastingen _ 6. De belastingopbrengst uitgedrukt in tonnen boter _ 7. De financiële betekenis van de Generaliteitslanden voor de Republiek

Hoofdstuk X: DE BESTEDINGEN DOOR DE CENTRALE OVERHEID IN DE MEIERIJ _ 1. Vestingen en garnizoenen _ 2. De nieuwbouw van vestingwerken: het geval Grave _ 3. Het onderhoud van de vestingwerken _ 4. De garnizoenen _ 5. De Brabantse beden: de rentetrekkers en het ‘batig saldo’ _ 6. De netto belastingopbrengsten

Hoofdstuk XI: DE FINANCIELE GEVOLGEN VAN DE FRANSE OORLOGEN (1672-1713) _ 1. Het platteland en de oorlog _ 2. De Meierij en de oorlog _ 3. De contributie: een vorm van pseudo-fiscaliteit _ 4. De financiële lasten veroorzaakt door het Staatse leger _ 5. Belastingen versus oorlogslasten _ 6. Conclusie

Hoofdstuk XII: DE PLAATSELIJKE BELASTINGEN

SAMENVATTING DEEL B

CONCLUSIE

EPILOOG

SUMMARY

TABELLEN

BIJLAGEN

INDEX VAN GEOGRAFISCHE EN PERSOONSNAMEN

CURRICULUM VITAE AUTEUR