| Bescherming | Cultuurhistorisch waardevol gebouw |
|---|---|
| Monumentnummer | 4.31.2.145 |
| Categorie | Agrarische gebouwen |
| Oorspronkelijke functie | Boerderij |
| Huidige functie | Woonhuis |
| Oorspronkelijk bouwjaar | 1938 |
Langgevelboerderij uit 1938. Zadeldak met muldenpannen. Letters AM in de gevel blijken ‘Ave Maria’ aan te duiden. Boom op erf markeert de dichtgegooide waterput. Onlangs opgeknapt. In het gebouw zijn oude balken aangetroffen, zoals forse moerbalken in de voormalige stal, mogelijk afkomstig van de afgebroken oude schuur. Een paar oudere kinderbinten, vermoedelijk van de oude Hertheuvelse Hoef, zijn in het nieuwe interieur hergebruikt. In de Tweede Wereldoorlog werd in deze afgelegen boerderij aan onderduikers onderdak geboden.[1]
HistorieDeze boerderij maakte deel uit van het domein van de Hertheuvelse hoef, voorheen Heynsheuvel, dat in 1849 werd gekocht door de abdij van Postel, maar wat vóór de Franse revolutie eeuwenlang in handen was geweest van de abdij van Averbode. De hoeve komt in de schriftelijke bronnen vanaf het midden van de veertiende eeuw al voor. Van 1359 tot 1796 was de hoeve eigendom van Averbode. Daarna werd de hoeve door de Franse staat genationaliseerd, zoals alle goederen van geestelijke instanties. Het landgoed werd tot 1811 beheerd door de Commissie van Breda en daarna door de Administratie van de Domeinen. In 1849 kocht de abdij van Postel het landgoed.
De abdij van Averbode liet in de periode van 1650-1680 al hun goederen in kaart brengen. Zo is er rond 1650 ook een kaart gemaakt van het landgoed Heynsheuvel. Op deze kaart zijn de gebouwen getekend die er destijds stonden. Als we deze kaart vergelijken met de situatie uit 1832, bij het begin van het kadaster, dan zien we een aantal overeenkomsten, maar ook een aantal verschillen. Rond 1650 stonden er de volgende gebouwen: de boerderij (A), een bakhuis (B), een stal en een schuur (C / D) en een versteend huis (E). Dat versteende huis was ook omgeven door een gracht en is waarschijnlijk gebouwd als reactie op een plundering van andere goederen van de abdij van Averbode in Sterksel in 1410. In 1832 staat de boerderij (A) er nog steeds, maar het bakhuis (B) is verdwenen, of mogelijk verplaatst (G). De schuur of stal (C) lijkt verdraaid te zijn in 1832 (F) en de schuur of stal (D) is verdwenen. Het versteende huis (E) staat er nog, maar zal toen al in gebruik zijn geweest als schuur.
In 1849 koopt de abdij van Postel het landgoed, dat dan nog steeds intact is, van de Administratie van de Domeinen. Zij verpachtten de goederen, zoals de abdij van Averbode dat in de eeuwen daarvoor ook heeft gedaan. In 1890 wordt speciaal voor de goederen van de abdij van Postel in Eersel de Norbertusstichting opgericht. Deze organisatie wordt dan ook formeel eigenaar van de hoeve en het bijbehorende land.
Vanaf de jaren dertig werd de boerderij verpacht aan de gebroeders Hoeks. In 1938 werd de oude boerderij deels afgebroken en vervangen door een nieuwe boerderij op een iets andere locatie. De boerderij werd gebouwd door de gebroeders Relou, uit Helmond. De nieuwe boerderij werd ingezegend in augustus 1938, maar werd pas in 1946 ingetekend in het kadaster. Het huis (A) werd gedeeltelijk gesloopt, evenals schuur of stal (F) en het bakhuis (G). De nieuwe boerderij is H. Het oude versteende huis (E) stond er toen dus nog. Daar was op dat moment niets aan gewijzigd.
Op verzoek van de abdij van Postel werden er op de afgelegen hoeve in de tweede wereldoorlog onderduikers ondergebracht. Op een gegeven moment hebben de Duitsers daar lucht van gekregen en deden in juli 1944 een inval. Op dat moment waren er echter geen onderduikers en de twee oudste van de drie broers Hoeks werden opgepakt en meegenomen naar kamp Vught waar ze in augustus 1944 werden gefusilleerd.
Inmiddels zijn zowel het restant van de oude boerderij (A) als het oude versteende huis (E) verdwenen. In 2014 werd de boerderij verkocht aan Bert en Gera Appels en werd de Norbertusstichting opgeheven.[2]
WaarderingHet object heeft cultuurhistorische waarde
- Als de boerderij waar onderduikers hebben gezeten in de tweede wereldoorlog bij de gebroeders Hoeks die daarvoor door de Duitsers zijn opgepakt en gefusilleerd in het concentratiekamp in Vught.
- Als enige nog overblijvend gebouw van het landgoed Heynsheuvel, later Hertheuvelse hoeve, dat eeuwenlang in bezit was van de abdij van Averbode en later van de abdij van Postel.
Foto Bert en Gera Appels (2022-06).
Voetnoten[1] Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Eersel, Bijlage 2, Overzicht van waardevol cultureel erfgoed en aardkundige waarden in de gemeente Eersel, Versie 2021, par.31.2, p.371.
[2] Winfried Thijssen, “De Hertheuvelse Hoef”, Rosdoek, Nr. 183, september 2022, p.4-15; “De Hertheuvelse Hoef, deel 2”, Rosdoek, Nr. 185, maart 2023, p.4-12; De Hertheuvelse Hoef, deel 3, Rosdoek, Nr. 186, juni 2023, p.19-25 en Jasper van der Schoot, “Het lot van de gebroeders Hoeks”, Heemkundige studiekring De Acht Zaligheden, Eersel, 2019, p.31.