| Bescherming | Gemeentelijk monument |
|---|---|
| Monumentnummer | 4.31.1.019 & 4.31.1.020 |
| Categorie | Gebouwen, woonhuizen |
| Oorspronkelijke functie | Woonhuis |
| Huidige functie | Woonhuizen |
| Inschrijving register | 10 september 2002 |
| Oorspronkelijk bouwjaar | ca. 1830 |
Smitseind 28 vormt samen met nummer 26 en 30 een blok van drie aaneengebouwde eenlaags woonhuizen uit het laatste kwart van de negentiende eeuw, mogelijk met een oudere kern. Het betreft een eenlaags pand op rechthoekige plattegrond, voorzien van een zadeldak met verbeterde Hollandse pannen. Het pand heeft bakstenen gevels, aan de straatzijde bekroond door een geprofileerde gootlijst. De voorgevel is voorzien van een gepleisterde plint en smeedijzeren steekankers. Voor het geheel ligt een stoep met geblokte tegels. Voor het pand stonden 6 linden. Iedere woning had een deur in het midden aan beide zijden geflankeerd door twee zesruits schuifvensters met hardstenen dorpels. Uit het metselverband en het verschil in dakhoogte blijkt dat beide woningen niet gelijktijdig gebouwd zijn.
Op nummer 28 was tussen 1908 en 1923 het raadhuis van Duizel gevestigd. In het dak beide woningen zijn omstreeks 1980 een aantal tuimelvensters aangebracht. In de vensters boven de deuren zijn levensbomen geplaatst. Ramen hebben luiken gekregen. Het westelijke deel (één venster) is afgebroken en herbouwd en vergroot tot woonhuis met opnieuw één raam en een stuk blinde muur. Dit gedeelte heeft geen luiken en geen muurankers. Dit is nu huisnummer 26. Eén van de lindebomen voor nummer 30 is verdwenen. Het geheel (of alleen de oudbouw?) is Gemeentelijk monument.[1]
Historie
Op de eerste kadasterkaart van 1832 vormt Smitseind 26-30 nog één woning. Deze woning was in bezit van Judocus Rademakers, landbouwer, maar die verkocht de boerderij in november 1843 aan schoolonderwijzer Theodorus Ignatius Panken en Anna Catharina Josepha Panken. De boerderij zou vele jaren in het bezit van de familie Panken blijven. In 1876 is spraken van herbouw. Volgens de hulpkaart van het kadaster zouden de linkergevel en de achtergevel vernieuwd zijn. In 1890 is Henricus Jacobus Panken, secretaris van de gemeente Duizel mede-eigenaar van de woning. Op dat moment wordt één kamer verhuurt aan de gemeente als vergaderzaal. Op de hulpkaart van het kadaster wordt de ruimte zelfs apart aangegeven als Raadhuis. Na het overlijden van de secretaris in 1908 wordt de woning in 1909 verkocht aan de gemeente Duizel, die het dan in zijn geheel in gebruik neemt als gemeentehuis.
Blijkbaar was het echter groot genoeg, om het ook nog dienst te laten doen als woning voor de veldwachter. Nog later werd het ook nog gebruikt als kantoor voor de Rijksontvanger. Kort na de samenvoeging van de gemeente Duizel en Steensel met de gemeente Eersel wordt het gebouw verkocht aan de R.K. kerk van St. Jan geboorte. De kerk bij de toren werd te klein en men dacht op deze plek aan het Smitseind de nieuwe kerk te kunnen bouwen, maar het bisdom stak daar een stokje voor. De boerderij blijft echter wel jarenlang in eigendom van de kerk, die daarmee inkomsten vergaart door de verhuur. Pas in 1975 wordt het verkocht. Het pand wordt dan in drieën gedeeld en zo ontstaan Smitseind 26, 28 en 30. Nr 26 wordt verkocht aan Petrus C. Bierens, Nr. 28 aan Josephus P.G. Bierens en zijn vrouw Johanna P.M. Kox en Nr.30 aan Theodorus A.J. van Beek en zijn vrouw Petronella A.F. Vromans.[2]
Het object heeft stedenbouwkundige waarde
- het complex Smitseind 26-28-30-32 heeft belang als uitdrukking van een sociaal-economische en typologische ontwikkeling; is van bijzondere betekenis wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling van het dorp; is van bijzondere betekenis wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historisch-ruimtelijke relatie met groenvoorzieningen en wegen.
Het object heeft cultuurhistorische herinneringswaarde
- als voormalig raadhuis in de periode tussen 1908 en 1920.[3]
Foto uit het begin van de twintigste eeuw van het raadhuis van de voormalige gemeente Duizel c.a. Foto collectie Frans Huijbregts / Kempenmuseum De Acht Zaligheden.
Smitseind 28-30 in 1963. Foto G.J. Dukker, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 81.499.
Smitseind 26-30 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016293.
Smitseind 30 in 1981. Foto Wies van Leeuwen, collectie BHIC, nr. PNB001016292.
Foto Winfried Thijssen (2023-04).
Foto Winfried Thijssen (2023-04).
Voetnoten[1] Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart Eersel, Bijlage 2, Overzicht van waardevol cultureel erfgoed en aardkundige waarden in de gemeente Eersel, Versie 2021, par.4.31.1, p.354.
[2] Uit gegevens van het kadaster, gemeente Duizel en Steensel, sectie A, 1832-1980, BHIC, aangevuld met gegevens van de burgerlijke stand Gemeente Duizel en Steensel, RHCE en Hakkens, Sandra; “Duizel jaren ’20, het bouwen van een nieuwe kerk”, De Rosdoek 180, december 2021, p.3-10.
[3] Waardering uit Omschrijving monumenten door Gelders genootschap, datum omschrijving 1997-1998.