Lambert Poell (1872 – 1937) en de katholieke sociale beweging: Sociaal-klerikaal spanningsveld in het Bossche Diocees 1896 – 1915; Analyse van een mentaliteit

SISO 317.22; UDC [[329.3:282]:331.105.44](492*5200)(091)(043.3)

Uit Woord vooraf:

BVoor ik aan het onderzoek begon dat uiteindelijk via een afstudeerscriptie resulteerde in het voorliggende proefschrift, was Poell mij vrijwel onbekend. Hetgeen over hem in de gangbare literatuur vermeld staat, had op mij geen indruk nagelaten waaruit de inspiratie tot nader onderzoek kon opkomen. In een toevallige samenloop van omstandigheden lag het begin van een fascinerende tocht langs de getuigen van zijn leven. Een artikel van Sicking in het tijdschrift Brabantia over de sociale voorman Poell bracht mij op weg. Het onderzoek dat volgde was een aaneenrijging van verrassingen. wat bij eerste beschouwing vooral een verdienstelijk man voor de lokale katholieke arbeidersbeweging leek, bleek alras het scharnierpunt in een brede waaier van activiteiten van meer dan lokaal belang. Dit was tegelijkertijd ook de keerzijde: een veelheid van feiten stapelde zich op, waarin het niet eenvoudig bleek struktuur aan te brengen en het kader te reconstrueren waaraan deze hun betekenis ontleenden. De beschikbare vakbondsliteratuur bood geen bruikbaar handvat, omdat Poell niet vanuit een program werkte, maar als zeer praktisch man handelde naar de omstandigheden en naar bevind van zaken. Al wat op zijn weg kwam en waarin hij de idealen herkende van katholieke herleving en sociale actie had bovendien zijn aandacht.

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

BIBLIOGRAFIE

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

LIJST VAN TABELLEN

LIJST VAN AFBEELDINGEN

PROBLEEMSTELLING EN OPZET

Hoofdstuk I: MATERIELE EN IDEOLOGISCHE ACHTERGRONDEN_1. Een samenleving in verandering; sociaal-economische ontwikkeling in Noord-Brabant bij de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw_2. De katholieke sociale leer in theorie en praktijk.

Hoofdstuk II: LAMBERT POELL, SOCIALE AFKOMST EN GEESTELIJKE VORMING; EEN BIOGRAFISCHE SCHETS_1. Afkomst en ouderlijk milieu_2. Studiejaren en ontplooiing

Hoofdstuk III: DE SOCIALE BEWOGENHEID KRIJGT GESTALTE;TILBURG 1896-1898_1. Patronalisme en berusting_2. Maatschappelijke verhoudingen in beweging_3. Leergang over het maatschappelijk vraagstuk

Hoofdstuk IV: DE ONTPLOOIING TOT SOCIAAL VOORMAN; WOENSEL (EINDHOVEN) 1898-1904_1. De parochie H. Petrus in Woensel_2. Tussen klerikale dominantie en katholieke vrijzinnigheid_3. Voorman van de arbeiders_4. In het belang van de boeren_5. Bovenlokale bemoeienis en betekenis_6. Organisatie van de werkgevers_7. Overige maatschappelijke arbeid en interessen_8. Portret van Lambert Poell als sociaal priester rond de eeuwwende_9. Een nieuwe taak wacht

Hoofdstuk V: DE BOSSCHE DIOCESANE TEXTIELARBEIDERSBOND, ONTSTAAN EN ONTWIKKELING (1900) 1904-1906_1. Het Nederlandsch R.K. Textielarbeiderssecretariaat en de textielarbeidersorganisatie in het bisdom Den Bosch 1900-1904; tussen confessionaliteit en interconfessionaliteit_2. Katholiek verweer_3. De diocesane structuur, een stap terug?_4. Voorbereiding en propaganda_5. De Bossche Diocesane Textielarbeidersbond_6. Organisatie van de ongehuwd werkende vrouw_7. Bête noire in ondernemerskring

Hoofdstuk VI: VAN VERDEELDHEID, VERDRAAGZAAMHEID EN CONFLICT; UNITAS EN DE BOSSCHE DIOCESANE TEXTIELARBEIDERSBOND 1905-1906_1. Tweedracht en verzoening_2. De vrede verbroken en hersteld_3. De samenwerking weer op de proef gesteld_4. Nieuwe hoop_5. Met tegenwind verder_6. Van gedogen naar conflict_7. Terugblik en samenvatting

Hoofdstuk VII: OVER DE PLAATS EN DE FUNCTIE VAN DE GEESTELIJK ADVISEUR IN SOCIALE VERENIGINGEN_1. Tussen arbeiderssolidariteit en geestelijke gehoorzaamheid_2. Op het raakvlak van economie en godsdienst; over de taak van de geestelijk adviseur_3. Lambert Poell alias ‘Jos. Schrijvers’; doorbraak of breekpunt in een vernieuwingsbeweging?

Hoofdstuk VIII: NAAR EENHEID ONDER DE KATHOLIEKE TEXTIELARBEIDERS 1906-1916_1. Reorganisatie van Unitas 1906-1907_2. uitbreiding en versterking van de katholieke textielarbeidersorganisatie 1907-1908_3. Van diocesane naar nationale organisatie 1909-1914_4. En weer Unitas, escalatie en verzoening 1908-1916

Hoofdstuk IX: ‘NIET BIJ BROOD ALLEEN’: VORMING EN ONTWIKKELING_1. De sociale cursus_2. Algemeen vormingswerk_3. Propagandageschriften en gelegenheidsbrochures

EPILOOG_1. Afscheid en waardering als voorman van de katholieke textielarbeiders_2. Pastoor te Gemert_3. Beeld en waardering van Poell in latere jaren_4. Persoonlijke visie_5. Evaluatie en besluit

SAMENVATTING

SUMMARY

INDEX VAN GEOGRAFISCHE NAMEN

INDEX VAN NAMEN VAN PERSONEN EN ONDERNEMINGEN

CURRICULUM VITAE