De Afscheiding van 1835 in Almkerk en Emmichoven: godsdiensttwisten in het Land van Heusden en Altena

Uit Woord vooraf:

Deze studie moest plaatsvinden. Ten eerste vanwege mijn belangstelling voor de geschiedenis van de Afscheiding, die al tijdens de catechesatielessen van ds. W. de Graaf uit Almkerk was gewekt. Ten tweede omdat tijdens mijn verkeren in kerkelijke kringen ik steeds meer voor de vraag kwam te staan “Hoe komt het toch dat mensen uit eenzelfde kerk zo verschillend kunnen denken?”. Ten derde is dit onderzoek een speurtocht geweest op zoek naar mijzelf, die afkomstig ben uit gereformeerde kring. Ten vierde omdat er in het Land van Heusden en Altena nog weinig onderzoek is gedaan naar de Afscheiding, terwijl dat in andere gebieden en provincies wel zo is. Het was uiteraard boeiend om de gegevens van verschillende onderzoeken met elkaar te vergelijken. Ten vijfde is het in 1984 honderdvijftig jaar geleden, dat de Gereformeerde kerken ontstonden. Er komen echter steeds meer gedachten op uit zowel de hervormde als gereformeerde kring om samen op weg te gaan. Het lezen van deze scriptie kan een bijdrage zijn tot zinvolle herdenking en bezinning

Inhoudsopgave:

WOORD VOORAF

ARCHIVALIA

BRONNENPUBLIKATIES EN LITERATUUR

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

LIJST VAN AFBEELDINGEN

INLEIDING

Hoofdstuk I: NEDERLAND IN DE EERSTE HELFT VAN DE NEGENTIENDE EEUW

Hoofdstuk II: DE AFSCHEIDING EN HAAR HISTORIOGRAFIE _ 1. Een pluriforme Gereformeerde Kerk _ 2. De Afscheiding en haar voorgeschiedenis _ 3. Enkele hoofdlijnen in de historiografie over de Afscheiding _ 4. Godsdienst en maatschappij

Hoofdstuk III: DE GEMEENTEN ALMKERK EN EMMICHOVEN _ 1. Plaatsbepaling en geschiedenis _ 2. De plattelandsbeschaving: geografisch milieu en godsdienstbeleving _ 3. Burgerlijk bestuur _ 4. Fluctuaties in de middelen van bestaan _ 5. Armoede _ 6. Inkomsten en uitgaven voor de bedeling _ 7. Een sociale stratificatie _ 8. Korte geschiedenis van de Hervormde Kerk van Almkerk-Emmichoven: Kerkstructuur _ 9. Vervreemding

Hoofdstuk IV: DE AFSCHEIDING IN ALMKERK EN EMMICHOVEN _ 1. G. F. Gezelle Meerburg in Almkerk _ 2. De gereformeerde traditie en de tijdgeest _ 3. Het verhaal van de Afscheiding in Almkerk-Emmichoven _ 4. Reacties op de Afscheiding _ 5. De officiële acte van afscheiding wordt vrij laat ingediend _ 6. De “maatschappelijke stand” van de afgescheidenen

Hoofdstuk V: VAN VERVOLGING TOT ERKENNING _ 1. De eerste inkwartiering: 16 december 1835 – 10 juni 1836 _ 2. Nul op het rekest: van hoop naar wanhoop _ 3. De tweede inkwartiering: 30 juni 1837 – 11 februari 1838 _ 4. De afgescheidenen erkend _ 5. Enkele facetten van het leven van de Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Gemeente te Almkerk en Emmichoven _ 6. Van afgescheiden tot gereformeerd

Hoofdstuk VI: FIGUREN EN ACHTERGRONDEN _ 1. Ervaringen van Marinus van de Giesen _ 2. Ds. C. W. Pape en de Afscheiding: enige achtergronden _ 3. Ds. J. van Rhee en de Afscheiding _ 4. Van Appeltere, Groen van Prinsterer en het recht op afscheiding

SLOTBESCHOUWING

BIJLAGEN  I t/m III

INDEX VAN GEOGRAFISCHE NAMEN

INDEX VAN PERSOONSNAMEN

CURRICULUM VITAE